RapportAnalysis of high tide roost use and benthos availability for twelve shorebird species in the Dutch Wadden Sea

De Waddenzee is voor trekkende kustvogels een van de belangrijkste wetlands ter wereld. Het unieke gebied met uitgestrekte, productieve intergetijdengebieden en kwelders vormt een belangrijk broed-, rui-, doortrek- en overwinteringsgebied voor allerlei vogelsoorten. Helaas gaat het slecht met een aantal van deze soorten in het waddengebied. De aantallen van kustvogels als Scholekster, Kluut, Zwarte Ruiter en Groenpootruiter nemen af. Er zijn diverse redenen voor deze afnames. Zo kunnen foerageeromstandigheden veranderen, waardoor dieren zich niet goed kunnen voortplanten, of voldoende opvetten om verder te trekken, of de winter te overleven. Ook menselijke invloeden in het Waddengebied kunnen hierbij een rol spelen. Hierbij moeten we niet alleen denken aan visserij, luchtvaart en mijnbouw, maar ook aan verstoring ten gevolge van recreatieve activiteiten zoals wandelen, fietsen en kitesurfen.

Tijdens hoogwater verzamelen kustvogels, die met laagwater op de wadplaten naar voedsel zoeken, zich in grote groepen op hoogwatervluchtplaatsen om te rusten. Deze bevinden zich vaak aan de randen van kwelders, op hoge getijdenplaten, kwelders en stranden of, als natuurlijke plaatsen ontbreken, op dijken. Deze hoogwatervluchtplaatsen zijn van groot belang voor de energiehuishouding van wadvogels. Goede hoogwatervluchtplaatsen liggen dan ook in de buurt van geschikte foerageergronden en in gebieden waar de verstoring- en predatie risico’s beperkt zijn.

Voorliggend onderzoek is onderdeel van het project Wij & Wadvogels. In dit meerjarige samenwerkingsprogramma werken Het Groninger Landschap, It Fryske Gea, Landschap Noord-Holland, Natuurmonumenten, Rijksuniversiteit Groningen, Staatsbosbeheer, The Fieldwork Company, Vogelbescherming Nederland en de Waddenvereniging aan het herstel van gezonde vogelpopulaties in het waddengebied.

Dit onderzoek bestaat uit analyses van de benutting van hoogwatervluchtplaatsen in relatie tot foerageermogelijkheden op de wadplaten. Het doel van de analyses is het in kaart brengen van knelpunten en kansen voor verbetering van hoogwatervluchtplaatsen in het Waddengebied, om handelingsperspectief te creëren voor bestuurders en beheerders van het gebied.

In het eerste deel van het onderzoek zijn de huidige aantallen en trends van een breed spectrum van wadvogels die afhankelijk zijn van de Nederlandse Waddenzee geanalyseerd: Scholekster, Kanoet, Wulp, Bonte Strandloper, Zilverplevier,Rosse Grutto, Steenloper, Bontbekplevier, Tureluur, Kluut, Groenpootruiter en Zwarte Ruiter. In het tweede deel zijn, met behulp van Structural Equation Modeling (SEM), de aantallen vogels op de hoogwatervluchtplaatsen geanalyseerd als functie van de beschikbaarheid van nabijgelegen voedselbronnen (foerageerpotentie).

Op deze manier zijn de vogelaantallen op hoogwatervluchtplaatsen statistisch gekoppeld aan het voedsel in de omgeving en konden “mismatches” geïdentificeerd worden. Als de mismatch negatief is (“onderbenutting”), dan zijn er minder vogels dan verwacht op basis van de voedselvoorzienig, en op plaatsen met positieve mismatch zijn er juist meer. Daarnaast is er informatie verzameld over de omgeving. Zo biedt in sommige gevallen verstoring een mogelijke verklaring voor de negatieve mismatches en in andere gevallen de hoeveelheid beschikbare ruimte voor de vogels, bijvoorbeeld bij heel hoog water.

De onderzoeksresultaten vormden de basis voor een quickscan van de meest effectieve beschermingsmaatregelen.