RapportEcologische analyse van de Fryske guozzeoanpak

Onderzoek voor evaluatie provinciaal ganzenbeleid

Fryslân herbergt in de wintermaanden grote aantallen ganzen uit noordelijke broedgebieden (Fenno-Scandinavië en Rusland) en een toenemend aantal grauwe ganzen die zowel in de broedtijd als in de winter in de provincie aanwezig zijn. De ganzen foerageren op landbouwgronden (akkers en graslanden) en hun aanwezigheid leidt tot conflicten met de landbouw. De Provincie Fryslân heeft daarop beleid ontwikkelt dat enerzijds vanuit oogpunt van nationale wetgeving en internationale conventies de ganzen wil beschermen en anderzijds schade beheersbaar wil houden (Fryske guozzeoanpak). Om dat doel te bereiken is een regime van schadebestrijding (met ondersteunend afschot) opgezet en wordt concentratie van ganzen in speciaal aangewezen ganzenfoerageergebieden nagestreefd (het zogenaamde ‘push en pull’ beleid). Het achterliggende idee is dat ganzen buiten de ganzenfoerageergebieden in de wintermaanden zoveel mogelijk worden verjaagd, zodat ze zich concentreren in de aangewezen ganzenfoerageergebieden. In de zomermaanden worden ganzenaantallen gereguleerd middels populatiebeheer.

In 2023 staat een evaluatie van het provinciaal beleid op het programma. In de aanloop daarvan analyseerden Altenburg & Wymenga en Sovon Vogelonderzoek Nederland de aantalsontwikkeling van ganzen in Fryslân, de ontwikkeling van schade en de uitvoering van beheersmaatregelen. Aan de basis van deze analyse staan de resultaten van maandelijkse en provincie-dekkende ganzentellingen van september tot en met mei (gecoördineerd door Sovon Vogelonderzoek Nederland), ganzentellingen in juli (Sovon i.s.m. de Wildbeheerseenheden en FBE Fryslân), geanonimiseerde schadecijfers (BIJ12) en gegevens omtrent verjaging met ondersteunend afschot (FRS, FBE Fryslân). Voor de interpretatie van de resultaten werd daarnaast gekeken naar weersgegevens (KNMI, station Leeuwarden) en werd de dagelijkse voedselbehoefte van ganzen bepaald op grond van bekende literatuurgegevens.

Vraagstelling en aanpak

De uitwerking spitste zich toe op de volgende vraagstelling van de Provincie Fryslân:

• In beeld te brengen in welke mate het beleid en uitvoering de afgelopen jaren vanuit ecologisch oogpunt hebben bijgedragen aan het functioneren van het model van push en pull op landschapsschaal en aan het realiseren van het beleidsdoel om ganzen enerzijds te beschermen en anderzijds de schade met 5-10% per jaar te verminderen;
• De succes- en faalfactoren hiervan in beeld te brengen;
• In beeld brengen van de populatie-omvang en -ontwikkelingen van brandgans, kolgans en grauwe gans in Fryslân, Nederland en langs de gehele flyway op basis van zo recent mogelijke gegevens.

Omdat veel van de vragen onderling sterk met elkaar samenhangen, gaan we eerst in op de ontwikkelingen van de afzonderlijke onderdelen (ganzenaantallen, schade, uitgevoerd beheer) en geven we vervolgens een synthese en een geïntegreerde duiding van de bevindingen. Onderstaande hoofdstukken geven de resultaten op hoofdlijnen. In de bijlagen zijn extra figuren opgenomen ter onderbouwing. De bijlagen kennen dezelfde indeling als het hoofdrapport, aanvullende figuren zijn per hoofdstuk hierin terug te vinden.